Tháng 9-2006, Quỹ tín dụng huyện Vĩnh Cửu (Đồng Nai) ký hợp đồng cho Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) ĐLT vay 900 triệu đồng và nhận thế chấp bằng quyền sử dụng hơn 20.000 m2 đất của ông bà TVM tại huyện Vĩnh Cửu. Sau đó DNTN ĐLT chỉ trả được 270 triệu đồng, còn nợ lại tiền gốc và tiền lãi tổng cộng 630 triệu đồng.
Tòa “lơ” thỏa thuận
Quỹ tín dụng huyện Vĩnh Cửu đã khởi kiện yêu cầu chủ DNTN ĐLT phải trả 630 triệu đồng, cộng với hơn 200 triệu đồng tiền lãi tính đến ngày xét xử. Quỹ tín dụng cũng yêu cầu nếu chủ DN này không trả được thì tòa buộc vợ chồng ông M. (bên bảo lãnh) phải có trách nhiệm trả nợ.
Xử sơ thẩm, TAND huyện Vĩnh Cửu đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của quỹ tín dụng, tuyên số tiền nợ được ưu tiên đảm bảo thanh toán bằng quyền sử dụng hơn 20.000 m2 đất của ông M. theo hợp đồng thế chấp. Ngoài ra, tòa còn buộc chủ DNTN ĐLT phải chịu lãi suất theo mức lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tương ứng với thời gian và số tiền chưa thi hành án. Xử phúc thẩm sau đó, TAND tỉnh Đồng Nai cũng giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Dự thảo BLDS (sửa đổi) đã nâng mức lãi suất vay tài sản theo thỏa thuận không vượt quá 200% lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố. Ảnh minh họa
Tháng 11-2011, chánh án TAND Tối cao kháng nghị giám đốc thẩm theo hướng hủy cả hai bản án sơ, phúc thẩm, giao hồ sơ cho cấp sơ thẩm xét xử lại. Theo đó, hai bản án sơ, phúc thẩm buộc chủ DNTN ĐLT phải chịu lãi suất theo mức lãi suất cơ bản của NHNN tương ứng với thời gian và số tiền chưa thi hành án là không đúng. Bởi các bên đương sự đã thỏa thuận mức lãi suất theo hợp đồng. Do vậy bị đơn chỉ phải chịu lãi suất theo hợp đồng kể từ sau ngày tuyên bản án sơ thẩm cho đến khi thanh toán hết nợ.
Sau đó Tòa Kinh tế TAND Tối cao đã lấy vụ án này để rút kinh nghiệm nghiệp vụ. Tòa cho rằng việc tính lãi suất cho vay trong hạn và lãi suất nợ quá hạn đối với các khoản vay ngân hàng, tổ chức tín dụng phải đúng theo thỏa thuận trong hợp đồng mà các bên đã ký. Việc tòa không tôn trọng thỏa thuận của các đương sự về mức lãi suất mà cứ tính theo mức lãi suất cơ bản của ngân hàng là có sai sót về nhận thức.
Hai hướng áp lãi suất mới
Vụ án trên cho thấy một điều là quy định về lãi suất vay tài sản trong BLDS 2005 đang được đánh giá là lỗi thời, cứng nhắc, không phản ánh đúng quy luật cung-cầu của thị trường.
Cụ thể, Điều 476 BLDS 2005 quy định lãi suất vay do các bên thỏa thuận nhưng không được vượt quá 150% lãi suất cơ bản do NHNN công bố đối với loại cho vay tương ứng. Trường hợp các bên có thỏa thuận nhưng không xác định rõ lãi suất hoặc có tranh chấp về lãi suất thì áp dụng lãi suất cơ bản của NHNN tương ứng với thời hạn vay tại thời điểm trả nợ.
Dự thảo đã sửa quy định trên theo hướng lãi suất vay do các bên thỏa thuận hoặc do luật định. Nếu các bên có thỏa thuận về lãi suất thì không được vượt quá 200% lãi suất cơ bản do NHNN công bố đối với loại vay tương ứng, trừ trường hợp luật có quy định khác. Nếu vượt quá lãi suất giới hạn nói trên thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.
TS Nguyễn Văn Tiến (khoa Luật dân sự Trường ĐH Luật TP.HCM) nhận xét quy định mới đã khắc phục được sự bất cập, khó hiểu của BLDS 2005 về cách tính lãi suất có hạn khi bên vay vi phạm nghĩa vụ trả nợ. Ông cũng ủng hộ việc dự thảo tiếp tục quy định giới hạn về lãi suất theo thỏa thuận. Thực tế cho thấy nhu cầu vay tiền giữa các cá nhân với nhau rất nhiều, trong khi người dân thường gặp khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn của ngân hàng. Do vậy nếu không có một thiết chế để kiềm chế về lãi suất thì sẽ nở rộ nạn tín dụng đen, làm “bần cùng hóa” người vay tiền do bên cho vay lấy lãi quá cao.
|
Tạo sự thống nhất Việc quy định mức lãi suất trần dựa trên lãi suất cơ bản do NHNN công bố nhằm tạo sự thống nhất trong hợp đồng vay tài sản, ngăn ngừa việc cho vay nặng lãi, đảm bảo được tính rõ ràng minh bạch, dễ áp dụng, các bên có thể biết ngay hậu quả pháp lý khi xác lập hợp đồng vay. Tuy nhiên, trong quá trình lấy ý kiến góp ý dự thảo BLDS (sửa đổi), nhiều người cũng đặt câu hỏi NHNN sẽ công bố lãi suất cơ bản như thế nào để phù hợp và hạn chế được nạn tín dụng đen? Có những ý kiến cho rằng không nên quy định trong BLDS mà chỉ ghi nhận trong Luật NHNN Việt Nam hay Luật Các tổ chức tín dụng... TS BÙI MINH HỒNG, Trưởng phòng Không phù hợp Nếu NHNN không công bố lãi suất cơ bản thì tòa dựa vào đâu để áp dụng? Mặt khác, lãi suất cơ bản của NHNN chỉ là mức lãi suất chung, mục đích để điều hành chính sách tiền tệ, không mang tính thị trường. Loại lãi suất này không được chia thành các mức lãi suất khác nhau để áp dụng cho các thời hạn vay khác nhau nên chủ thể tham gia giao dịch khó có thể biết mức lãi suất cơ bản do NHNN công bố có phù hợp với loại cho vay tương ứng hay không. Như vậy việc sử dụng lãi suất cơ bản để điều chỉnh các quan hệ dân sự là không phù hợp, sẽ gây khó khăn cho các chủ thể khi tham gia giao dịch dân sự trên thực tế. TS LÊ NẾT, trọng tài viên Trung tâm Trọng tài |
