(PLO) - Hiện nay, vấn đề kỳ thị và phân biệt đối xử đang diễn ra tương đối phổ biến ở Việt Nam nhưng vẫn chưa được nghiên cứu thấu đáo.
Tuy nhiên, với sự kiện Chính phủ Việt Nam chấp nhận một số khuyến nghị liên quan đến chống phân biệt đối xử trong phiên kiểm điểm định kỳ phổ quát (UPR) tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp quốc mới đây thì đây chính là cơ sở xúc tiến xây dựng một đạo luật về bình đẳng, chống mọi hình thức phân biệt đối xử.
Giới trẻ mít tinh chống phân biệt đối xử
Diễn ra khá phổ biến và công khaiMột trong những vụ phân biệt đối xử gây bức xúc dư luận là không tuyển người Thanh Hóa, Nghệ An hoặc Hà Tĩnh. Nhiều quảng cáo, tờ rơi tuyển dụng ghi rõ ràng: “Không lấy Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh”. Gần đây, vấn đề trở nên căng thẳng khi nhiều công ty ở Bình Dương tuyên bố công khai hoặc ngầm định không tuyển công nhân người Thanh Hóa và Nghệ An.
Tuy nhiên, không có người Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh nào đứng ra khởi kiện các công ty này dù bị phân biệt đối xử một cách có hệ thống, bởi “muốn báo cơ quan chức năng để chúng tôi được đối xử công bằng, nhưng chẳng biết báo ai và phải báo như thế nào”.
Việc kỳ thị và phân biệt đối xử với người có HIV cũng trong tình trạng tương tự. Nhiều vụ người có HIV bị đuổi việc khi bị phát hiện đã được đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng. Không những thế, con cái của họ cũng bị kỳ thị và phân biệt đối xử trong học tập và cuộc sống.
Một trường hợp đau xót là cháu Lê Đức M. ở Thanh Hóa, con của chị Nguyễn Thị Lệ T. là người có HIV. Tuy cháu M. âm tính song nhà trường yêu cầu cháu phải đi xét nghiệm HIV mấy lần với sự chứng kiến của giáo viên, có dấu đỏ của bệnh viện xác nhận mới cho cháu nhập học. Rồi khi cháu nhập học lại vấp phải sự phản đối của phụ huynh học sinh khác. Họ không cho con đi học khiến sĩ số của lớp từ 49 xuống còn 14 khiến nhà trường “buộc” cho M. nghỉ học.
Theo Viện Nghiên cứu xã hội, kinh tế và môi trường (iSEE), sự phân biệt đối xử với người đồng tính nam, đồng tính nữ, song tính và chuyển giới (LGBT) rất nghiêm trọng. Nhiều người chuyển giới bị từ chối tuyển dụng vì thể hiện giới của họ khác với giới tính ghi trong chứng minh thư, có 13% người chuyển giới bị đuổi việc lúc bị phát hiện là người chuyển giới.
Một số nghiên cứu khác của iSEE còn chỉ ra người đồng tính bị phân biệt rất phổ biến trong nhà trường dẫn đến bỏ học hoặc trong các cơ sở y tế nên họ không dám tiếp cận dịch vụ sức khỏe tình dục. Những định kiến và kỳ thị dẫn đến tỷ lệ trầm cảm, tự tử trong cộng đồng LGBT khá cao (tỷ lệ tự tử không thành trong người đồng tính nữ là 17%, gấp 30 lần so với tỷ lệ chung).
Cần xây dựng luật về chống phân biệt đối xử
Một nguyên nhân của thực trạng trên được cho là do Việt Nam chưa có khung pháp lý rõ ràng và thủ tục cụ thể giúp người dân khiếu kiện khi bị phân biệt đối xử. Mặc dù một số luật, nghị định của Việt Nam đã có vài điều khoản về chống kỳ thị và phân biệt đối xử như Luật Phòng chống HIV/AIDS năm 2006, Luật Người khuyết tật năm 2010, Nghị định số 05/2011/NĐ-CP… song các văn bản này chưa quy định rõ cơ chế để một công dân hoặc tổ chức đại diện cho công dân có thể khiếu kiện vì bị kỳ thị và phân biệt đối xử.
Tuy nhiên, Hiến pháp năm 2013 có nhiều điều khẳng định bảo vệ quyền bình đẳng và chống phân biệt đối xử. Theo đó, Hiến pháp mới quy định “mọi người đều bình đẳng trước pháp luật”; “không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội” tại Điều 16 và nhấn mạnh nhiều khía cạnh cụ thể như Khoản 2 Điều 5 nói về sắc tộc, Khoản 1 Điều 24 về tôn giáo, Khoản 1 và Khoản 3 Điều 26 về giới.
Đáng chú ý nữa là ngày 20/6 vừa qua, trong phiên UPR lần thứ 2 của Hội đồng Nhân quyền tại Geneva, Chính phủ Việt Nam đã chấp nhận nhiều khuyến nghị của các nước liên quan đến chống phân biệt đối xử. Vì thế, việc xây dựng Luật Chống phân biệt đối xử không chỉ giúp Việt Nam hoàn thành cam kết với các quốc gia mà còn là cơ hội để chúng ta thúc đẩy quyền con người một cách thực chất nhất.
Tại Hội thảo chia sẻ ý nghĩa các cam kết của Chính phủ Việt Nam trong phiên UPR đối với hoạt động của các tổ chức phi chính phủ do 4 mạng lưới đồng tổ chức, Viện trưởng iSEE Lê Quang Bình cũng cho rằng, việc vận động Chính phủ xây dựng Luật Chống phân biệt đối xử sẽ bảo vệ được quyền bình đẳng cho rất nhiều nhóm yếu thế, thiểu số khác nhau.
Qua đây, ông Bình mong muốn các tổ chức phi chính phủ nên tham gia vận động, góp ý cho Luật bằng các hoạt động như lập liên minh vận động cho Luật Chống phân biệt đối xử, tiến hành các nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở thực tế cần có cho Luật tiến tới vận động Chính phủ và Quốc hội bổ sung Luật này vào chương trình xây dựng luật…
