Dự thảo BLHS (sửa đổi) đã điều chỉnh nâng mức định lượng tối thiểu để xử lý hình sự đối với bốn nhóm tội thuộc các tội xâm phạm sở hữu. Theo đó, mức thấp nhất được tăng từ 2 triệu đồng lên 5 triệu đồng.
Trộm chó, làm sao khởi tố?
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc giải thích việc tăng mức định lượng tối thiểu để xử lý hình sự có một phần liên quan đến vấn đề trượt giá. Một mục đích quan trọng khác, theo ông Ngọc, là việc phi hình sự hóa đối với những hành vi không còn quá nguy hiểm cho xã hội.
“Thời điểm sửa đổi, bổ sung BLHS năm 2009, khi tăng mức định lượng tối thiểu lên 2 triệu đồng, các đồng chí đã nói mãi câu chuyện trộm chó không xử được. Rồi chuyện họ bắt sạch cả một chuồng gà của người ta nhưng giá trị cũng chưa đến 2 triệu đồng. Giờ lại đề nghị nâng lên 5 triệu đồng” - Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương băn khoăn.
Nhiều ý kiến khác cũng không tán thành với đề xuất như dự thảo. Ủy viên Ủy ban Tư pháp Trần Đình Sơn cho rằng trong bối cảnh tỉ lệ hộ nghèo, cận nghèo của Việt Nam là khá lớn, nhiều gia đình tài sản lớn nhất chỉ là chiếc xe máy giá trị chưa tới 2 triệu đồng thì nên giữ nguyên quy định hiện hành.
Một phiên tòa lưu động xét xử về tội trộm cắp tài sản tại TP.HCM. Ảnh: HTD
Theo nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp, việc điều chỉnh mức định lượng tối thiểu trên là sự thay đổi rất cơ bản về chính sách hình sự bởi sẽ có nhiều hành vi tội phạm trong BLHS hiện hành sẽ không bị xử lý hình sự nữa. Tuy nhiên, tờ trình, thuyết minh và báo cáo đánh giá tác động lại chưa phân tích cơ sở lý luận và thực tiễn cũng như đánh giá cụ thể tác động về chính trị - kinh tế - xã hội của sự điều chỉnh này.
Nhóm nghiên cứu nhận định: Tình hình an ninh - trật tự thời gian qua có những diễn biến phức tạp, một phần do các vi phạm có dấu hiệu tội phạm diễn ra hằng ngày nhưng không đủ căn cứ để xử lý hình sự. Điều này dẫn đến sự bức xúc, hành vi tự phát trong một bộ phận nhân dân như đánh chết kẻ trộm chó, tự xử bằng vũ lực trong quan hệ vay nợ… Điều này có thể làm gia tăng thêm vi phạm pháp luật, tạo diễn biến xấu về tình hình an ninh - trật tự xã hội nên cần được cơ quan soạn thảo đánh giá đầy đủ.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện đề nghị nêu cả hai phương án trên trình xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Không nộp phạt tiền bị chuyển sang phạt tù?
Một trong những điểm mới đáng chú ý là dự thảo bổ sung quy định về chuyển đổi hình phạt tiền, cải tạo không giam giữ thành hình phạt tù trong trường hợp người bị kết án không chấp hành hai hình phạt này (không áp dụng đối với người bị kết án là người chưa thành niên, phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người già yếu).
Cụ thể, khoản 4 Điều 35 dự thảo quy định: “Khi tuyên hình phạt tiền, tòa án phải tuyên nếu trong thời hạn sáu tháng kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật mà người bị kết án không chấp hành thì hình phạt tiền được chuyển đổi thành hình phạt tù, đồng thời ấn định mức phạt tù mà người đó phải chấp hành”. Khoản 5 Điều 36 dự thảo cũng quy định: “Khi tuyên hình phạt cải tạo không giam giữ, tòa án phải tuyên nếu người bị kết án không thực hiện các nghĩa vụ thì hình phạt này được chuyển thành hình phạt tù theo nguyên tắc ba ngày cải tạo không giam giữ bằng một ngày tù”.
Đồng tình với đề xuất này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng nhận xét đây là “câu chuyện của thực tế chứ không phải đặt ra cho đẹp”. Lâu nay việc áp dụng hai hình phạt tiền và cải tạo không giam giữ không hiệu quả nên cần có giải pháp để khắc phục.
Ông Hồng cho biết thêm, nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp cũng chia thành hai luồng ý kiến: Ý kiến thứ nhất, dù ủng hộ vẫn đề xuất để bảo đảm tính khả thi, các điều luật quy định về hình phạt tiền cần quy định rõ nguyên tắc quy đổi làm cơ sở áp dụng, tránh việc tùy tiện. Ý kiến khác đề nghị trước mắt chỉ nên quy định chuyển đổi cải tạo không giam giữ thành tù.
Phó Viện trưởng VKSND Tối cao Trần Công Phàn băn khoăn: “Khi tuyên hình phạt, chúng ta tính tương xứng với mức độ và tính chất của hành vi phạm tội nhưng vì ông không chấp hành hình phạt, tôi chuyển sang tù thì rất đáng suy nghĩ. Cạnh đó, quy định này cũng không phù hợp với mục tiêu giảm hình phạt tù theo định hướng cải cách tư pháp”.
Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Sơn cũng góp ý: “Khi áp dụng hình phạt tiền thì nguyên tắc cơ bản là phải căn cứ vào tình hình tài sản của người phạm tội. Vấn đề là chúng ta tổ chức thi hành án thế nào. Còn không có khả năng kinh tế thì ngay khi tuyên, bản án đã không có tính khả thi”.
Ông Nguyễn Văn Hiện nhận xét quy định như dự thảo sẽ không thực hiện được. “Thế nào là không chấp hành hình phạt tiền? Tòa tuyên 3 tỉ đồng, tôi nộp 5 triệu đồng thôi có phải là không chấp hành không? Rồi không thực hiện các nghĩa vụ là nghĩa vụ gì, mức độ đến đâu?” - ông Hiện nêu hàng loạt câu hỏi.
|
Một số điểm mới đáng chú ý khác - Đề xuất truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS) với pháp nhân. - Phi tội phạm hóa đối với hành vi chuẩn bị phạm tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng. - Người che giấu tội phạm là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của người phạm tội chỉ phải chịu TNHS trong trường hợp che giấu các tội xâm phạm an ninh quốc gia và một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. - Mở rộng diện các trường hợp không phải chịu TNHS về hành vi không tố giác tội phạm đối với người không tố giác là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của người phạm tội, người bào chữa của người phạm tội. |
